İnsan beyni doğru bir şekilde çalışabilmek için sadece bilgileri depolamıyor aynı zamanda da unutabiliyor: Anıların unutulması sırasında, önemli olmayan bilgiler silinerek beynin esnekliği korunmuş oluyor. Hatta bu sistemin işleyişinde oluşabilecek bir aksaklık çok ciddi zihinsel rahatsızlıklara neden olabilir. Basel’den bilim insanları, unutma işleminde aktif bir şekilde rol oynayan bir moleküler mekanizma keşfettiler. Çalışmanın sonuçları Cell dergisinde yayınlandı.
Beyin öyle bir şekilde çalışır ki sadece önemli olan bilgiler kalıcı olarak saklanırken, geri kalanlar ise zaman içinde unutulur. Ancak, şimdiye kadar bu sistemin aktif bir şekilde mi yoksa pasif bir şekilde mi işlediği tam anlamıyla bilinmiyordu. Basel Üniversitesi’nde bulunan fakülteler arası araştırma platformu Moleküler ve Bilişsel Sinirbilimleri (MCN)’nden bilim insanları, unutma işlemi sırasında aktif bir şekilde görev alan bir molekül keşfettiler. Musashi adı verilen bu protein beyindeki sinaptik bağlantılarda (bilginin bir nörondan bir diğerine aktarıldığı yer) yapısal ve fonksiyonel olarak görev alıyor.
Araştırmacılar Attila Stetak ve Nils Hadziselimovic, ilk çalışma olarak genetiği değiştirilerek musashi proteininden yoksun bırakılan halka solucanlarına (C. elegans) koklama eğitimi verip öğrenme yeteneklerini ölçtüler. Deneyler, genetiği değiştirilmiş solucanların, genetiği değiştirilmemiş olanlarla aynı öğrenme yeteneklerini sergilediğini gösterdi. Fakat daha uzun deneylerden sonra bilim insanları, mutant solucanların yeni bilgileri daha iyi hatırladığını keşfettiler. Yani genetiği değiştirilerek musashi proteininden yoksun bırakılan solucanlar daha az unutkan olmuşlardı.
Unutmak Bir Rastlantı Değil
Daha sonraki deneyler bu proteinin, sinaptik bağlantıların istikrarını sağlayan moleküllerin sentezini engellediğini gösterdi. Bu istikrarın, öğrenme ve unutma işlemleri için önemli bir rol oynadığı görülüyor.
Araştırmacılar iki paralel mekanizma tanımladılar: Bir taraftan, addusin proteini sinapsislerin büyümesini sağlıyor ve bu da anıların saklanmasına yardım ediyor; diğer yandan da, musashi proteini aktif olarak bu sinapsislerin istikrarını engelliyor sonuç olarak da anıların unutulması kolaylaşıyor. İki protein arasındaki bu denge, anıların saklanmasında, çok önemli bir rol oynuyor.
Unutmak, genel olarak ne pasif ne de aktif bir eylem olarak tanımlanır ve bu süreçte bir aksama olursa bunun sonucu çok ciddi zihinsel rahatsızlıklar olabilir. Musashi proteininin, Alzheimer gibi unutkanlık sorunun anormal bir şekilde baş gösterdiği hastalıklardan korunmak için üretilmeye çalışılan ilaçlara ilginç etkileri var. Bu keşiflerin, tedavi imkânlarına katkısı hakkında ileride daha birçok çalışma yapılacağı ise kesin.
