Bir arkadaşımıza mesaj yazarken, telefonlarımızın akıllı yazılımları sayesinde yazmak istediğimiz bir çok kelime otomatik olarak tamamlanabiliyor. Fakat karşılıklı konuşmalarımızda bizler de bazen birer cümle tamamlayıcıları olabiliyoruz. Sinirbilimciler, sonunda karşımızdaki kişinin söyleyeceği cümleleri onun yerine tamamlamamızın ardındaki beyin sürecini ortaya çıkarttıklarını düşünüyorlar. Proceedings of the National Academy of Sciences ‘ta yayımlanan araştırma, hafızanın ve dilin nasıl etkileşim içerisine girdiğine dair mevcut kavrayışımızın güncellenmesi gerektiğini ortaya koyuyor.
Beyin aktivitesi ölçümlerine dayanarak, bir grup sinirbilimci, beynimizin hafızadan sorumlu bölgesi olan hipokampüsümüzün, diğer insanların cümlelerini tamamlama denemelerimizin büyük oranda sorumlusu olduğuna dair deliller elde etti.
Elde edilen delillere göre, beynimiz, dil hafızamıza ve diğer kişinin nasıl konuştuğuna bağlı olarak cümlelerdeki boşlukları otomatik olarak tamamlama gayretine giriyor1. Ve bu bulgu, hafıza ve dili ilk kez birbirine bağlıyor.
Dil, klasik olarak kortekste ortaya çıkan ve evrimleşen bir şey olarak görülür, bu da bizim neden dil geliştirebildiğimizin, farelerin ise neden geliştiremediğinin sebebidir.
Temporal lobun orta kısmındaki hipokampal bölgenin, insanlarda konumsal ve sözel hafıza ile ilişkili olduğu iyi bilinmesine rağmen, bu iki alan; sisin içerisinde giden ancak birinin diğerinden haberinin olmadığı iki gemi gibidir.
Elde edilen bu yeni bulgulara dair daha açıklayıcı olması açısından; akıllı telefon örneğini verelim. Telefonunuzdaki modern yazılımlar sayesinde garip bir kelime içeren bir mesaj göndermeye çalıştığınızda, telefonunuz bu kelimeyi sizin yazmak istediğinizi düşündüğü kelime ile düzeltmeye çalışır. Fakat zamanla, yazdığınız bu garip kelimenin aslında sizin yazmak istediğiniz kelime olduğunu öğrenir ve bu kelimeyi sizin için tamamlamaya başlar. İşte yapılan bu yeni araştırmaya göre, bir karşılıklı konuşma halinde iken beynimizde de aynı türden oalylar gerçekleşiyor.
Araştırma ekibi yürüttükleri deneylerde, 12 epilepsi hastasının beyinlerindeki hipokampus bölgesini görüntülemek amacıyla yerleştirilen elektrotları kullandı.
Elektrotların yerleştirilmesiyle, araştırma ekibi katılımcılara tamamlanmamış bir dizi cümle söylediler; örneğin: “Kadın kapıyı …….. ile kilitledi” ya da “Kadın buraya ……. ile geldi” gibi.
Cümlelerin okunmasının ardından, ekip cevabın (boşluğa gelecek kelimenin) yazılı olduğu kartları hipokampusleri görüntülenen katılımcılara —beynin epileptik olmayan kısmı— gösterdi.
Görüntülemeler sonucunda 12 katılımcının 10’unda, cümlelerin bariz cevapları gösterildiğinde, hipokampus bölgesinde senkronize teta dalgalarının yükselişe geçtiği –hafıza ile oldukça açık bir bağlantı olduğunu gösteren bir aktivite– görüldü.
Cümlelerin bariz cevapları olmadığında ise, katılımcının hipokampusu doğru kelimeyi önceden tahmin etmek için boşa aktivite artışı gösterdi.
Araştırmacılara göre, kişinin hipokampal bölgesi doğrudan kayıt altına alındığında, cümle daha kısıtlayıcı hale geldikçe, hipokampus, temelde neler olacağını tahmin ederek daha aktif hale gelir. Böylelikle de, hipokampus, hafıza erişimi ve hafıza işlenmesine bağlı olarak ritmik teta aktivitesi oluşturur.
Bu bulgular, hipokampusun, daha önce yalnızca kortekste oluşturulduğu düşünülen dil için bütünleyici bir rol oynayabileceğine işaret ediyor. Ancak asıl bağlantının ne şekilde işlediğini henüz bilemiyoruz.
Dolayısıyla, araştırma ekibi hafıza ve dil arasındaki muhtemel köprüye dair daha iyi bir kavrayış elde edebilmek amacıyla çalışmalarına devam ediyor. Umuyoruz ki; bu çalışmalar beynin kendisine dair kavrayışımızı daha da geliştirecek.
Kaynaklar ve İleri Okuma:
1 Proceedings of the National Academy of Sciences. http://www.pnas.org/content/113/40/11366.abstract
–UC Berkeley. “Brain’s hippocampus helps fill in the blanks of language.” http://news.berkeley.edu/2016/09/19/brains-hippocampus-helps-fill-in-the-blanks-of-language/
–Hrala, J. “Here’s what happens in your brain when you finish someone else’s sentence.” http://www.sciencealert.com/neuroscientists-might-know-what-happens-in-your-brain-when-you-finish-someone-s-sentence
Kaynak: Bu yazı ilk olarak BilimFili.com‘da yayınlanmıştır. / Görsel: Mizah sayfası
