TARİH

Kaffa Savaşı ve Tarihin En İlginç Biyolojik Silahı

Tarihin tozlu sayfaları arasında öyle olaylar vardır ki okudukça şaşkınlığımız katlanır, insan zekâsının karanlık yönleriyle tanışırız. İşte bu olaylardan biri de 1346 yılında Karadeniz kıyısındaki Kaffa Kuşatmasıdır. Ama bu sıradan bir savaş değildir. Bu savaş, tarihte belgelenmiş ilk biyolojik savaş örneği olarak anılır ve belki de Kara Veba’nın Avrupa’ya yayılmasının başlıca nedenidir.

Kaffa Neresiydi?

Bugün Kırım Yarımadası’nda yer alan ve günümüzde Feodosiya adıyla bilinen Kaffa, 14. yüzyılda Cenevizlilerin önemli bir ticaret kolonisiydi. Zengin limanı, Avrupalı tüccarların uğrak noktasıydı. Ancak bu refah, bölgenin yerel güçlerinin iştahını kabartıyordu. Kaffa’nın çevresinde yükselen güçlerden biri de, Altın Orda Devletiydi ve liderleri Cani Bey, bu liman kentini ele geçirmeye karar verdi.

Savaş Başlıyor

1346 yılında Cani Bey’in ordusu Kaffa’yı kuşattı. Cenevizliler surların arkasında direniyor, savaş uzun sürüyordu. Ancak Altın Orda ordusu büyük bir felaketle karşılaştı: Veba salgını. Hastalık ordu içinde hızla yayılıyor, askerler birer birer ölüyor, kamp cesetlerle doluyordu. İşte tam burada tarihin seyrini değiştiren korkunç bir fikir ortaya atıldı.

Cesetleri Mancınıkla Fırlattılar!

Cani Bey’in komutanları, vebadan ölen askerlerin cesetlerini topladı. Bunları mancınıklarla şehrin surlarının içine, Cenevizlilerin yaşadığı bölgelere fırlattılar. Amaç, düşmanı hastalık yoluyla yok etmekti. Orta Çağ’ın hijyen koşullarında bu fikir öylesine etkiliydi ki, Kaffa içinde kısa sürede hastalık yayılmaya başladı.

Bu taktik, tarihte belgelenmiş ilk biyolojik saldırı olarak kabul edilir. O dönem için bilimsel bir temele dayanmasa da sonuçları inanılmazdı.

Avrupa’ya Kara Ölüm Gidiyor

Cenevizliler kuşatma karşısında daha fazla dayanamayacaklarını anladılar ve gemilerle şehri terk ettiler. Ancak bilmedikleri bir şey vardı: Vebayı da beraberlerinde taşıyorlardı. İtalya’ya döndüklerinde, enfekte olmuş kişiler hastalığı hızla yaydı. Sonrasında Avrupa’nın dört bir yanına yayılan bu ölümcül salgın, tarihe Kara Veba (Black Death) olarak geçti.

Bazı kaynaklara göre:

Avrupa nüfusunun üçte biri, yani yaklaşık 25 milyon insan, bu hastalıktan öldü.
Salgın 1347-1351 yılları arasında Avrupa’yı kasıp kavurdu.
Hastalık öylesine hızlı yayılıyordu ki, bazı köylerde yaşayan herkes birkaç hafta içinde ölmüştü.

Biyolojik Silah mı, Çağdaş Felaket mi?

Bugün geriye dönüp baktığımızda, Kaffa kuşatması yalnızca bir askeri mücadele değil, aynı zamanda insanlık tarihinin en erken biyolojik savaş denemelerinden biri olarak görülüyor. Bakteri, virüs gibi mikroskobik canlıların insan üzerinde ne denli etkili olabileceği konusunda hiçbir bilimsel altyapıya sahip olmayan Orta Çağ insanı, sezgisel olarak ölümcül bir silah kullanmıştı.

Bu olay, aynı zamanda biyolojik savaşın etik sorunlarını da düşündürmeye başlatan bir kırılma noktasıydı. Ölü bedenlerin hastalık yaymak amacıyla kullanılması, insanlık tarihinin en karanlık taktiklerinden biri olarak kayıtlara geçti.

Tarihin Karanlık Zekâsı

Cani Bey’in bu korkunç planı başarıya ulaşmıştı. Kaffa’yı alamadı belki ama Avrupa’nın çöküşünün fitilini ateşledi. Kuşatma sadece bir şehri değil, bir kıtayı değiştirdi. Düşünün ki, bir savaş taktiği nedeniyle, kıtalar boyunca milyonlarca insan hayatını kaybediyor. İşte bu yüzden Kaffa Savaşı, sıradan bir muharebeden çok daha fazlası.

Modern Araştırmalar Ne Diyor?

Tarihçiler, Kaffa kuşatmasının vebanın Avrupa’ya yayılmasında kilit rol oynadığını büyük ölçüde kabul ediyor. Hatta bazı genetik araştırmalar, Kara Veba’nın kökenlerini Orta Asya’dan gelen bir su yolu üzerinden Kırım’a ve oradan Avrupa’ya ulaştığını destekliyor.

2000’li yıllarda yapılan araştırmalarda, Orta Asya’dan gelen bir Yersinia pestis (veba bakterisi) soyunun bu dönemde mutasyona uğradığı ve Avrupa’daki kitlesel ölümlere yol açtığı öne sürüldü. Yani Kaffa’dan yayılan bu salgın sadece o dönem değil, bugünün tıbbi geçmişi için de büyük önem taşıyor.

Şaşırtıcı Bir Sonuç: Veba Medeniyetleri Değiştirdi

Kara Veba’nın etkileri yalnızca ölümle sınırlı değildi. Salgın sonrası Avrupa’da;

Feodal sistem zayıfladı.
İşçi kıtlığı nedeniyle köylülerin değeri arttı.
Kiliseye olan güven azaldı.
Bilim ve sorgulayıcılık yükselişe geçti.

Yani bu biyolojik saldırı, belki de Rönesans’ın önünü açan bir domino taşıydı. Bu yönüyle bakıldığında, Cani Bey’in korkunç hamlesi, dolaylı yoldan Avrupa’nın yeniden doğuşunu da tetiklemiş olabilir.

Kapanış: Geçmişin Gölgesinde Geleceği Anlamak

Bugün biyolojik savaş dendiğinde aklımıza laboratuvarlar, virüs mühendisliği ve uluslararası yasaklar geliyor. Ama 14. yüzyılda, bir komutanın cesetleri mancınıkla atarak başlattığı bu taktik, tarihin akışını değiştirecek kadar etkili olmuştu.

Kaffa kuşatması, insanlık tarihindeki en ilginç savaşlardan biri olarak hafızalara kazındı. Bir tarafta ticaret, diğer tarafta salgın, ortadaysa karanlık bir zekânın eseri olan biyolojik silah… Belki de bu yüzden geçmişi unutmamak, gelecekte aynı hatalara düşmemek için en güçlü silahımızdır.