Yaşlanma, yaşamın kaçınılmaz parçalarından birisidir. Fakat beynimiz, yaşlanmanın sebep olduğu etkileri mümkün olduğunca geciktirmek için işe yarar bazı hileler kullanmayı öğrenmiştir. Yaşlandıkça, bilgiyi mental olarak kategorize etme biçimimiz de değişir. Ya da bir başka deyişle, yaşlı insanlar yavaş bilişsel tepkilerini daha fazla odaklanarak iyileştirebiliyorlar.
Neuropsychologia’da yayımlanan araştırma sonuçları, yaşlı deneklerin; bireyin uyaran özelliklerinin algısal ve dikkat ile ilişkili işleme sürecini güçlendirmek vasıtasıyla bilişsel zayıflamayı telafi ettiklerini ortaya koyuyor.
17 genç ve 10 yaşlı deneğin yer aldığı çalışmada, araştırmacılar katılımcılardan daireler ayrılmış çeşitli renk kombinasyonlarını doğru kategoriye yerleştirmelerini istediler. Uygulanan deneyde, bazı renk kombinasyonları birbirine oldukça yakın ve benzerken, bazıları da tamamen farklıydı. Ayrıca katılımcılara test süresince her daireye dair geri bildirimde bulunuldu. Hem genç hem de yaşlı katılımcılar, benzer renk kombinasyonlarını içeren daireleri ayırmada bir sorun yaşamadılar, ancak yaşlı grup, belirgin biçimde farklı görünen daireleri ayırmada zorluk yaşadıklarını ifade ettiler.
Araştırmacılardan Sabrina Schenk bu durumu şöyle açıklıyor; “Şeyleri kategorize etmek için iki temel strateji kullanırız. Bir bütün halindeki kategorinin benzer parçalarını algılarken, istisnaları öğrenmeli ve onları hafızamıza atmalıyız. Yaşlı insanlar bir stratejiden bir diğerine geçişi zorlayıcı olarak buluyorlar.”
Katılımcıların gelişimini izlemek için beyin dalgalarını ölçmekte kullanılan EEG makinesi ve göz takibi yapan cihazlar kullanıldı. Gözlemler sonucunda yaşlı grubun, detaylara daha fazla dikkat göstererek ve gençlere kıyasla daha yakından bakarak bir tür seçici dikkatlilik kullandıkları görüldü.
Beyin, bir dereceye kadar yaşlanmanın olumsuz etkilerini dikkatlilik seviyesini artırarak yavaşlatabilir. Bir başka deyişle, beyin daha etkin bir odaklanma ile daha az güç harcayabilir. Araştırma, bizlerin, öncelikle bilginin yalnızca ilgili parçalarını seçerek bir soyutlama tabanlı işleme yoluyla ve sonradan bir örnek-ezberleme (yeni bir uyaranı halihazırda bildiğimiz her şeyle kıyaslamak) aşamasıyla öğrendiğimizi ileri süren düşünceye destek sunuyor.
Ekibin bir sonraki hedefi ise, testleri daha geniş bir katılımcı grubuyla tekrarlamak ve yaşlı insanlara dikkatlerini yönlendirebilme konusunda yardımcı olabilecek yeni teknikler geliştirmek.
Bu durumun bir başka gözlem yöntemi de bu tarz bir yöntemi kullanan, örneğin; video-oyunlarına bağımlı insanlarla çalışmak olabilir. Bu arada, yaşlanma süreci hakkında çok fazla endişelenmenize gerek yok, bu durumdan memnun olmasanız bile beyniniz bu sürecin üstesinden gelebilmek için çalışmaya devam ediyor. Ve beyninizi aktif tutmanın faydalarının keyfini sürmek için asla geç olmadığını unutmayın.
Kaynak ve İleri Okuma: – Ruhr Universitat Press Release. “How our brain slows down the effects of aging.” http://news.rub.de/english/press-releases/2016-09-14-neuropsychology-how-our-brain-slows-down-effects-aging – Sabrina Schenk, John P. Minda, Robert K. Lech, Boris Suchan (2016): Out of sight, out of mind: Categorization learning and normal aging, Neuropsychologia. DOI:10.1016/j.neuropsychologia.2016.08.013
Kaynak: Bu yazı ilk olarak Bilimfili.com‘da Gürkan Akçay imzası ile yayınlanmıştır.
